15 sierpnia - Święto Niepodległości Indii

Kolonie

Spośród kolonialnych potęg europejskich do rywalizacji o hegemonię w Indiach stanęli obok Portugalczyków Anglicy, Holendrzy i Francuzi, którzy działali poprzez kompanie wschodnioindyjskie. Najsłynniejsza z nich, brytyjska, powstała w w 1595 r., z czasem stała się największą potęgą na całym subkontynencie. W znacznej mierze przyczynił się do tego gubernator generalny Warren Hastings (sprawował urząd 1772-1785), którego uważa się za właściwego twórcę Indii Brytyjskich. Kolejni gubernatorowie stopniowo rozszerzali zasięg brytyjskiego władztwa. W 1803 zdobyto Delhi, w 1818 pokonana została konfederacja Marathów, a w 1849 r. jako ostatnie znaczniejsze państwo podbity został rządzony przez sikhów Pendżab. Jedynie Nepal i Afganistan nie dostały się pod brytyjską zwierzchność. Na większości terenów Indii władza należała bezpośrednio do Brytyjczyków, jednak utrzymano około sześćset lokalnych księstw, podległych Brytyjczykom pośrednio.

Gandhi

W okresie międzywojennym w Indiach wzmogły się nastroje niepodległościowe. Postulaty Hindusów stały się znane na całym świecie szczególnie dzięki osobie i Mohandasa Karamchada Gandhiego, zwanego Mahatma (wielka dusza), który propagował bierny opór przeciw Brytyjczykom, bez uciekania się do przemocy. Słynne były przede wszystkim jego pokojowe akcje, skierowane przeciwko konkretnym działaniom Brytyjczyków, z których najsłynniejszą był tzw. Solny Marsz. Wiele działań Gandhiego można określić bardziej jako społeczne niż polityczne - przeciwdziałał on biedzie i zacofaniu, bronił praw kobiet oraz tzw. niedotykalnych z najniższych kast, przed dyskryminacją.

Walka o niepodległość była długa i trwała od końca I wojny światowej. Dopiero pod koniec II Wojny strona brytyjska zaprzestała tłumienia, często brutalnego, ruchów hinduskich i zdecydowała się podjąć dialog. Najsilniejszą organizacją nacjonalistyczną w Indiach był wówczas Indyjski Kongres Narodowy, którego działalność doprowadziła już przed wojną do autonomii niektórych prowincji. Była to organizacja skupiająca głównie hinduistów, ale w swoim programie reprezentowała nurt świecki, socjalistyczny, choć przez długi czas w skład Kongresu wchodziły grupy o bardzo różnych poglądach - od religijnych fundamentalistów, po komunistów. Główną opozycją była powstała w 1906 r. Liga Muzułmańska, reprezentująca dość radykalny nurt islamu. W efekcie wybuchło wiele starć religijnych - do najsłynniejszej masakry doszło w Kalkucie w 1947 roku.

Ostatecznie, mimo sprzeciwu Mahatmy, aby uniknąć wojny domowej, zdecydowano się na podział Indii Brytyjskich na dwa państwa - Indie i Pakistan. W skład muzułmańskiego Pakistanu weszły dawne indyjskie ziemie Sind, Beludżystan, część Pendżabu, a także, jako teren oddzielony od reszty państwa niemal całymi Indiami, Bengal Wschodni - nazywany Pakistanem Wschodnim. Podziałowi towarzyszyły pogromy (do 0,5 mln zabitych) i przesiedlenia (10-14 mln osób). Gandhi, który starał się łagodzić spory, w styczniu 1948 roku został zamordowany.
wikipedia

Lepsza połowa Gandhiego

„Wszyscy, którzy są ze mną związani, muszą płacić wysoką cenę. Można powiedzieć, że Ba musi płacić największą” – powiedział o swojej żonie Mahatma Gandhi. Hindusi mawiają, że był on głosem Indii, ale ona – ich sercem

Nie rób tego, matko – powiedział oficer policji, który dostał nakaz aresztowania Kasturby, jeśli ta zdecyduje się przemawiać publicznie. Wiedziała, że musi stawić czoła wyzwaniu, zwłaszcza że Mahatma Gandhi był w więzieniu. „Kobiety Indii muszą wykazać się teraz odwagą i zapałem!” – wykrzyczała. „Wszystkie, bez względu na wyznanie i kastowe pochodzenie, powinny przyłączyć się do walki”. Chwilę później została aresztowana. Był rok 1942. Ostatnie miesiące spędzone w areszcie w pałacu Aga Khan w Punie musiały być dla niej piekłem. Przeczuwała, że tym razem nie wyjdzie z więzienia żywa. Przewlekłe zapalenie oskrzeli, astma, niewydolność nerek i zaburzenia akcji serca nie zostawiały żadnych złudzeń. 22 lutego 1944 r. Mahatma usłyszał jej krzyk. Kiedy przybiegł i usiadł na brzegu łóżka, położyła głowę na jego kolanach. Pięć minut później nie żyła. „Umarła moja lepsza połowa. Po sześćdziesięciu latach niezmiennej przyjaźni nie potrafię wyobrazić sobie bez niej życia” – powiedział Gandhi.

W 1882 r., w wyznaczonym przez astrologów dniu, odbył się ślub 13-letnich dzieci: Mohandasa Karamćanda Gandhiego i Kastur (po ślubie przyjęła imię Kasturba). Byli zaręczeni już sześć lat wcześniej. „Dwójka niewinnych dzieci nieświadomie wrzucona w ocean życia” – wspominał to wydarzenie Gandhi. „Mimo że byliśmy w tym samym wieku, szybko objąłem pozycję autorytarnego męża” – wyznał w autobiografii. Miał zdecydowanie jednoznaczną wizję małżeństwa: „Kiedy mąż mówi jedno a żona drugie, życie staje się smutne. W naszym przypadku wystarczy, że mąż powie jedną rzecz, a żona jest gotowa to zrobić”.

Sześć lat po ślubie, po ukończeniu liceum, Gandhi zdecydował się na wyjazd do Londynu na studia prawnicze. Nauka została sfinansowana dzięki sprzedaży rodowej biżuterii żony, choć nikt nie spytał jej o zdanie. Rozłąka z mężem szybko stała się dla Kasturby codziennością, którą przyjmowała bez słowa sprzeciwu. Została wówczas sama na 3 lata, wychowując ich pierwszego syna Harilala.

Z taką samą łatwością, z jaką odrzucał wygody domowego ogniska, Gandhi poświęcał się walce o dobro ogółu i przyjmował długie miesiące niewoli. Przy swojej bezinteresownej służbie dla narodu potrafił być bezwzględny, wyniosły i zaborczy wobec najbliższych. Nie radząc sobie z chorobliwą zazdrością, zabraniał Kasturbie opuszczać dom bez pozwolenia. Ta jednak potrafiła postawić na swoim. Na złość mężowi wychodziła do świątyni, tłumacząc się później swoją skądinąd głęboką religijnością. Również dyskusje między małżonkami na temat wychowania dzieci zdawały się nie mieć końca. Podczas gdy serce podpowiadało Kasturbie, że ojciec zaniedbuje synów, Gandhi utrzymywał, że nie powinni cieszyć się żadnymi przywilejami. „To już nie jest mój syn” – powiedział po latach, dowiedziawszy się, że Harilal jest alkoholikiem i prostytutką. Kiedy zaś młodszy Manilal wbrew jego zakazowi pożyczył bratu pieniądze, Mohandas wyrzucił go z aśramy, nakazując wyjazd do Madrasu. Tam anonimowo miał się utrzymać z własnej pracy. Jedynie za sprawą perswazji Kasturby Mohandas zdecydował się w końcu zarekomendować Manilala jednemu z tamtejszych pracodawców. „Niestosowania przemocy nauczyłem się od mojej żony” – pisał we wspomnieniach Gandhi. „Z jednej strony jej zdeterminowany opór wobec mojej woli, z drugiej ciche podporządkowanie się cierpieniu, które powodowałem, sprawiały, że wstydziłem się sam przed sobą”.

Kasturba tak samo jak Gandhi poświęciła życie idei. Tak samo jak on była więziona, agitowała ludzi do walki, żyła w ubóstwie. Przez całe życie trwała w jego cieniu. „Źródłem mojej godności jest podążanie za moim mężem” – oświadczyła. Była jego prawą ręką, najbliższym towarzyszem i najbardziej oddanym wyznawcą. On nie zawsze odpłacał się tym samym. Dla walczącego o niepodległość Indii Mohandasa rodzina znajdowała się bowiem na drugim planie.

Rok 1893, w którym Gandhi przyjął posadę w hinduskiej firmie prawniczej w Afryce Południowej, był punktem zwrotnym w jego życiu. Szok, jakiego doznał po zetknięciu się z dyskryminacją żyjących tam Hindusów, sprawił, że zaangażował się w walkę o ich prawa. W rezultacie roczny kontrakt przedłużył się do ponaddwudziestoletniego pobytu na Czarnym Kontynencie. Dzięki jego staraniom tamtejsza rozproszona i nieświadoma swoich praw hinduska społeczność przekształciła się w jednorodną siłę, wywierającą presję na brytyjskich władzach. Po trzech latach Mohandas nagłośnił sprawę w Indiach, aby po pół roku znów wyruszyć w dziewiętnastodniowy rejs przez Ocean Indyjski i ponownie zejść na ląd w durbańskim porcie. Tym razem z żoną, dwoma synami i siostrzeńcem.

Dla Kasturby, która w czasie rejsu po raz pierwszy w życiu założyła skarpetki i buty, podróż ta stała się wielkim przeżyciem. Była jedyną w swojej rodzinie kobietą, która wyjechała za granicę, łamiąc tym samym kastowy zakaz podróżowania przez ocean. Wkrótce, na żądanie swojego męża – przeciwnika systemu kastowego, odeszła od przestrzegania szeregu norm związanych między innymi z jedzeniem, piciem czy zakazem noszenia w domu butów. Konflikt między lojalnością wobec Mohandasa a tradycjami, zgodnie z którymi była wychowywana, czasem dawał o sobie znać. Kiedy pewnego razu jeden z gości państwa Gandhich nie opróżnił swojego pojemnika na nieczystości, odczuła to szczególnie boleśnie. Przyzwyczajona, że czynność tę zawsze wykonywali za nią „niedotykalni”, Kasturba zmusiła się do posprzątania. Nie wiedziała jednak, że Mohandas obserwował całe zdarzenie. „Byłem daleki od zadowolenia, patrząc, jak z niesmakiem niesie pojemnik. Chciałem, żeby robiła to z radością” – wspomina w autobiografii Gandhi. „Nie będę znosił tego nonsensu w moim domu” – powiedział do żony podniesionym głosem. „To pozwól mi odejść” – odkrzyknęła Kasturba. Tracąc panowanie nad sobą, Gandhi otworzył drzwi i wypchnął żonę na zewnątrz. Wtedy po policzkach Kasturby popłynęły łzy: „Nie masz wstydu? Gdzie mam iść? Nie mam tu żadnej rodziny!” – krzyczała.

cały artykuł na focus.pl